Postaknut tekstom koji je objavilo Muftijstvo Mostarsko, neke stranice Bosnjaka Hercegovine, kao i neki razni forumi, odlucio sam da napisem nesto na temi, o nestanku navodnom ili nestajanju Bosnjaka Hercegovini.
Pocnimo s mojim izlaganjem. Regija Istocne Hercegovine, uracunao sam i podrucje opcine Kalinovik, kao visoku Hercegovinu, obuhvaca povrsinu od preko 4800 km2 gdje danas zivi nesto malo vise od 80 000 stanovnika, dok je etnicka struktura stanovnistva 99% Pravoslavna. Vise od trecine danas skoro zivi u naseljenom mjestu, urbanog karaktera Trebinju, dok je ostatak povrsine podijeljen na razudjena sela, i mala opcinska sredista tipa Ljubinje, i malo vece mjesto Bileca. Vecina Istocne Hercegovine je krs, dok postoji samo jedna znacajnija rijeka. Trebisnjica koja protice kroz Trebinje. Aluvijalne doline i plodna bolja su jedino prisutna kod Bilece, na prostoru Fazlagica Kule i Gatackog Polja, te oko mjesta Nevesinje. Ostatak opcine se nalazi na visoko-planinskim podrucju.
Bosnjaci u Hercegovini kroz statistiku.
Na zadnjem Austijskom popisu stanovnistva odrzanom 27/9/1910 godine na podrucju Istocne Hercegovine, zivjelo je vise Bosnjaka tad, nego na popisu 1991. Iseljavanje, kao i pokolji u 1 i 2 svjetskom ratu, te rasprodajom imovine u zadnjim godinama Austrijske vlasti, i ponajvise iseljavanju ka Turskoj, je skroz izmjenilo etnicku strukturu, u nekoliko naselja Istocne Hercegovine.
Ovom prilikom napravit cu uporedbu s stanovnistvom i brojem Bosnjaka u opcinama Hercegovine, na zadnjem popisu 1991, prije izbijanja rata 1992-1995, s zadnjim popisom Austrije.
Bileca 1910-1991 i broj Bosnjaka u njima
Prisoje 84 stanovnika:6 Pravoslavnih i 78 Bosnjaka(1910)
Prisoje 11 stanovnika:11 Bosnjaka(1991)
Orahovica 229 stanovnika:229 Bosnjaka(1910)
Orahovica 71 stanovnika:62 Bosnjaka i 9 Srba(1991)
Djece 219 stanovnika:207 Bosnjaka i 12 Pravoslavnih(1910)
Djece 79 stanovnika:73 Bosnjaka i 6 Srba(1991)
Krivaca 141 stanovnika:141 Bosnjaka(1910)
Krivaca 44 stanovnika:42 Bosnjaka i 2 ostala(1991)
Njeganovici 223 stanovnika:64 Pravoslavnih i159 Bosnjaka(1910)
Njeganovici 79 stanovnika:18 Srba i 61 Bosnjak(1991)
Zausje 351 stanovnika:351 Bosnjak(1910)
Zausje 145 stanovnika:145 Bosnjaka(1991)
Plana 461 stanovnik:441 Bosnjaka i 19 Pravoslavnih(1910)
Plana 120 stanovnika:88 Bosnjaka i 32 Srba(1991)
Prijevor 126 stanovnika:104 Bosnjaka i 22 Pravoslavnih(1910)
Prijevor 110 stanovnika:78 Bosnjaka i 32 Pravoslavni(1910)
Selista 62 stanovnika:20 Srba i 42 Bosnjaka(1910)
Selista 55 stanovnika:54 Srba i 1 Ostali
Ovo naselje je izgubilo Bosnjacko stanovnistvo i vecinu i prije rata!
Fatnica 228 stanovnika:104 Pravoslavna i 124 Bosnjaka(1910)
Fatnica 155 stanovnika:111 Srba i 44 Bosnjaka(1991)
Kalac 114 stanovnika:77 Bosnjaka i 37 Pravoslavnih(1910)
Kalac 20 stanovnika:9 Bosnjaka i 11 Srba(1991)
Cepelica 87 stanovnika:47 Bosnjaka i 40 Pravoslavnih(1910)
Cepelica 17 stanovnika:17 Srba(1991)
Bijeljani 214 stanovnika:176 Pravoslavnih i 38 Bosnjaka(1910)
Bijeljani 138 stanovnika:136 Srba i 2 Bosnjaka(1991)
Milavici 263 stanovnika:159 Pravoslavnih i 104 Bosnjaka(1910)
Milavici 72 stanovnika:64 Srba i 8 Bosnjaka(1991)
Naselje Okoliste ne postoji na popisu 1991. Imalo je Bosnjacku vecinu. Mozda je uklopljeno u podrucje grada Bilece kasnije?
Okoliste 193 stanovnika:23 Pravoslavna i 170 Bosnjaka na popisu 1910
Vranja Dubrava takodjer ne postoji na popisu 1991.
Vranja Dubrava 94 stanovnika:52 Bosnjaka i 42 Pravoslavna(1910)
Bacevica takodjer ne postoji na popisu 1991
Bacevica 146 stanovnika:107 Bosnjaka i 39 Pravoslavnih(1910)
Zilovina takodjer ne postoji na popisu 1991
Zilovina 45 stanovnika:24 Pravoslavna i 21 Bosnjak(1910)
Podgorje 243 stanovnika:177 Pravoslavnih i 66 Bosnjaka(1910)
Podgorje 43 stanovnika:35 Srba i 6 Bosnjaka(1991)
Shakotici takodjer ne postoje na popisu 1991
Shakotici 99 stanovnika:74 Bosnjaka i 25 Pravoslavnih(1910)
I na kraju
Bileca:
Bileca 1871 stanovnik:757 Bosnjaka,196 Katolika i 890 Pravoslavnih(1910)
Bileca 7568 stanovnika:1290 Bosnjaka,39 Hrvata i 5619 Srba(1991)
Ako se gleda polozaj Bosnjaka u opcini Bileca, kada su imali itekako vise naseljenih mjesta s Bosnjackom vecinom na popisu 1910, s polozajem koju su imali na popisu 1991, onda se vidi da su sva Bosnjacka naselja gubila stanovnistvo, sto migracijama, i sto pokoljima i genocidima u 1 i 2 svjetskom ratu.Istina, naseljeno mjesto Bileca je imalo tek nesto malo vise Bosnjaka na popisu 1991, ako se gleda popis 1910. Ali, ako su doticna naseljena mjesta koja nisu postojala na popisu 1991, bila prikljucena gradu Bileci.
Broj Bosnjaka u naseljima koje ne postoje na popisu 1991
Vranja Dubrava 52
Shakotici 74
Bacevica 107
Zilovina 21
Okoliste 170
Ako su sva doticna mjesta bila u sastavu grada Bilece na popisu 1991.Broj Bosnjaka u gradicu Bileca je bio 757+170+107+74+52=1181 Bosnjaka na popisu 1910 u sastavu danasnjeg grada Bileca
Bileca biljezi porast Bosnjaka za samo 109 u periodu od 80 godina.Dok broj Srba raste od 890 na popisu 1910, do 5619 na popisu 1991.
Najvece Bosnjacko naseljeno mjesto na podrucju opcine Bileca:
Zausje 145 Bosnjaka
LJUBINJE 1910-1991 i BROJ BOSNJAKA
Okrenucu se sad na slijedecu opcinu.Ta opcina je Ljubinje, i polozaj Bosnjaka na popisu 1910, s onim iz 1991 godine.
Gledjevci 391 stanovnik:264 Bosnjaka,76 Katolika i 51 Pravoslavnih(1910)
Gledjevci 74 stanovnika:62 Bosnjaka i 12 Srba(1991)
Grablje 142 stanovnika:101 Bosnjaka i 41 Pravoslavni(1910)
Grablje 81 stanovnika:45 Bosnjaka i 31 Srba(1910)
Ta dva naselja su imala Bosnjacku vecinu na popisu 1910,.Naselja gdje bilo Bosnjaka.
Bancici 14 Bosnjaka na popisu 1910, i 8 Bosnjaka na popisu 1991
Kapavica 56 Bosnjaka na popisu 1910, i bez Bosnjaka na popisu 1991
Krusevica 185 Bosnjaka na popisu 1910, i 47 Bosnjaka na popisu 1991
Misljen 25 Bosnjaka na popisu 1910, i bez Bosnjaka na popisu 1991
Zabica 229 Bosnjaka na popisu 1910 i 20 Bosnjaka na popisu 1991
Vlahovici 337 Bosnjaka na popisu 1910 i 39 Bosnjaka na popisu 1991
Ubosko 12 Bosnjaka na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Pocrnje 125 Bosnjaka na popisu 1910 i 2 Bosnjaka na popisu 1991
Obzir 89 Bosnjaka na popisu 1910 i 6 Bosnjaka na popisu 1991
Ljubinje 592 Bosnjaka na popisu 1910 i 103 Bosnjaka na popisu 1991
Najvece Bosnjacko selo u opcini Lubinje na popisu 1991:
Gledjevci 74 stanovnika; 62 Bosnjaka.
NEVESINJE 1910-1991 I BROJ BOSNJAKA
Borovcici 265 stanovnika:170 Bosnjaka i 95 Pravoslavnih(1910)
Borovcici 178 stanovnika:178 Bosnjaka(1991)
Gornja Bijenja 214 stanovnika:214 Bosnjaka(1910)
Gornja Bijenja 160 stanovnika:160 Bosnjaka(1991)
Hrusta 195 stanovnika:195 Bosnjaka(1910)
Hrusta 259 stanovnika:256 Bosnjaka(1991)
Kljuna 153 stanovnika:143 Bosnjaka i 10 Pravoslavnih(1910)
Kljuna 165 stanovnika:156 Bosnjaka i 9 Srba(1991)
Krusevljani 197 stanovnika:187 Bosnjaka i 10 katolika(1910)
Krusevljani 157 stanovnika:144 Bosnjaka i 12 Hrvata(1991)
Postoljani 347 stanovnika:164 Bosnjaka i 183 Pravoslavna(1910)
Postoljani 195 stanovnika:128 Bosnjaka i 67 Srba(1991)
Presjeka 192 stanovnika:187 Bosnjaka i 5 Pravoslavnih(1910)
Presjeka 134 stanovnika133 Bosnjaka(1991)
Sopilja:329 stanovnika:186 Bosnjaka,99 Katolika i 44 Pravoslavna(1910)
Sopilja 395 stanovnika:304 Bosnjaka,43 Srbina i 42 Hrvata(1991)
Naseljena mjesta Rabina i Zulja necu ubrojati u opcinu Nevesinje, jer pripadaju danasnjoj opcini Mostar
Naseljena mjesta gdje su Bosnjaci bili manjina ili naseljena mjesta gdje bilo Bosnjaka na podrucju Nevesinja
Donja Bijenja 210 Bosnjaka na popisu 1910 i 134 Bosnjaka na popisu 1991
Bojiste 12 Bosnjaka na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Bratac 41 Bosnjaka na popisu 1910 i 15 Bosnjaka na popisu 1991
Budisavlje 5 Bosnjaka na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Grabovica 13 Bosnjaka na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Jugovici 22 Bosnjaka na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Kifino Selo 17 Bosnjaka na popisu 1910 i 2 Bosnjaka na popisu 1991..Oba Bosnjaka zaklana 1992(starci)
Kovacici 44 Bosnjaka na popisu 1910 i 30 Bosnjaka na popisu 1991
Pluzine 130 Bosnjaka na popisu 1910 i 18 Bosnjaka na popisu 1991
Krekovi 30 Bosnjaka na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Luka 50 Bosnjaka na popisu 1910 i 86 Bosnjaka na popisu 1991
Nevesinje 1022 Bosnjaka na popisu 1910 i 634 Bosnjaka na popisu 1991
Odzak 221/221 Bosnjaka na popisu 1910
Odzak 222/204 Srbina i 15 Bosnjaka na popisu 1991.Od cistog Bosnjackog naselja, do naselja s par Bosnjaka.Sta se je desilo ovdje.To je svima poznato!
Lakat 77 Bosnjaka na popisu 1910 i 56 Bosnjaka na popisu 1991
Pridvorci 91 Bosnjak na popisu 1910 i 87 Bosnjaka na popisu 1991
Ziljevo 43 Bosnjaka na popisu 1910 i 45 Bosnjaka na popisu 1991
I par nevaznih manjih sela nastanjenim Bosnjacima.Ovdje se po prvi put moze vidjeti demografska homogenost, koja nije postojala na podrucju opcina Ljubinje i Bileca na popisu 1991
Naime, sjever Nevesinjske opcine poznati Borovcici i gore, granice se skoro s Bosnjackim podrucjem juznog Konjica (Bjelimickim plato). I bas zbog toga, nije doslo do veceg pada Bosnjackog stanovnistva.
Najvece Bosnjacko selo na podrucju opcine Nevesinje je Sopilja s 395 stanovnika, od toga 305 Bosnjaka.
BERKOVICI 1910-1991 I BROJ BOSNJAKA
Opcina Berkovici je na popisu 1991 imala 715 Bosnjaka, koji su se uglavnom nalazili u par sela doticne opcine
Bitunja 474 stanovnika:304 Bosnjaka,147 Katolika i 23 Pravoslavnih(1910)
Bitunja 335 stanovnika:248 Bosnjaka,67 Katolika i 19 Srba(1991)
Dabrica 994 stanovnika:422 Pravoslavna,314 Bosnjaka i 257 Katolika(1910)
Dabrica 478 stanovnika:127 Srba,269 Bosnjaka i 77 Hrvata(1991)
Berkovici na popisu 1910 bilo je 191 Bosnjak, na popisu 1991 bilo je 4 Bosnjaka
Hatelji na popisu 1910 bilo je 71 Bosnjak i bez Bosnjaka na popisu 1991
Hrgud na popisu 1910 bilo je 9 Bosnjaka i bez Bosnjaka na popisu 1991
TREBINJE 1910-1991 I BROJ BOSNJAKA
Bihovo 395 stanovnika:333 Bosnjaka i 62 Pravoslavna(1910)
Bihovo 658 stanovnika:304 Bosnjaka,205 Srba i 7 Hrvata(1991)
Arslanagica Most 129 Bosnjaka i 19 Pravoslavnih na popisu 1910 i 8 Bosnjaka na popisu 1991
Donje Cicevo 248 stanovnika:230 Bosnjaka i 18 Pravoslavnih(1910)
Donje Cicevo 258 stanovnika:149 Bosnjaka i 101 Srbi(1991)
Donje Grancarevo 214 stanovnika:214 Bosnjaka(1910)
Donje Grancarevo 63 stanovnika:44 Bosnjaka i 12 Srba(1991)
Gornje Grancarevo 315 stanovnika:302 Bosnjaka i 13 Pravoslavnih(1910)
Gornje Grancarevo 112 stanovnika:103 Bosnjaka i 8 Srba(1991)
Jasen 109 Bosnjaka na popisu 1910 i 2 Bosnjaka na popisu 1991
Zgonjevo 84 Bosnjaka na popisu 1910 i 2 Bosnjaka na popisu 1991
Rasovac 126 Bosnjaka na popisu 1910 i 82 Bosnjaka na popisu 1991
Turani 88 Bosnjaka na popisu 1910 i 2 Bosnjaka na popisu 1991
Glavinici 35 Bosnjaka na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Grbeshi 38 Bosnjaka na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Lomachi 29 Bosnjaka na popisu 1910 i 1 Bosnjak na popisu 1991
Sharani 51 Bosnjak na popisu 1910 i 2 Bosnjaka na popisu 1991
Staro Slano 31 Bosnjak na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Lastva 278 Bosnjaka na popisu 1910 i 216 Bosnjaka na popisu 1991
Skočigrm 250 Bosnjaka na popisu 1910 i 128 Bosnjaka na popisu 1991
Volujac 13 Bosnjaka na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Pridvorci 274 Bosnjaka na popisu 1910 i bez Bosnjaka na popisu 1991
Trebinje 2009 Bosnjaka na popisu 1910 i 4228 Bosnjaka na popisu 1991
Zupa 461 Bosnjak na popisu 1910 i 93 Bosnjaka na popisu 1991
Gacko 1910-1991 i broj Bosnjaka
Na popisu 1910 bilo je 5291 Bosnjaka u danasnjoj opcini Gacko. Taj broj je pao na 3858.
Ne racunajuci naseljeno mjesto Gacko. Najvece Bosnjacko selo na podrucju Gatacke opcine je imalo 187 stanovnika. Nije postojalo nijedno Bosnjacko selo s vise od 400 Bosnjaka, na podrucju opcina: Trebinje, Gacko, Bileca, Berkovici,Kalinovik i Nevesinje.
Povrsina Bosnjackih naselja u opcinama Bileca i Trebinje je iznosila malo vise od 100 km2
Povrsina naseljenih mjesta Konjicke opcine:
Bradina 21,11 km2
Borci 47,56 km2
Brdjani 12,20 km2
Bijela 24,62 km2
Je iznosila vise od povrsine naseljenih mjesta s Bosnjackom vecinom na podrucju opcine Trebinje i Bileca.
U prosloj tematici sam iznio demografske procjene i analize Mostarske opcine, po povrsinama i naseljenim mjestima.
Pod temom demografska analiza Mostarske opcine danas, s ubacenom mapom Mostarske opcine.
Okrenimo se samo jos malo Mostaru
Vrapcici 552 stanovnika:332 Pravoslavna,86 Bosnjaka i 134 Katolika(1910)
Vrapcici 3464 stanovnika:802 Bosnjaka,1952 Srba i 485 Hrvata(1991)
Potoci 608 stanovnika:84 Bosnjaka,150 Pravoslavna i 374 Katolika(1910)
Potoci 2921 stanovnika:969 Bosnjaka,1097 Hrvata i 752 Srba(1991)
Željuša 207 stanovnika:200 Pravoslavnih i 7 Bosnjaka(1910)
Željuša 853 stanovnika:20 Bosnjaka i 803 Srba(1991)
Prigrađani 453 stanovnika:202 Pravoslavna,99 Bosnjaka i 152 katolika(1910)
Prigrađani 1018 stanovnika:362 Bosnjaka,59 Hrvata i 581 Srba(1991)
Gdje nestase Hrvati Prigrađana? Pojeo ih mrak?
Ova 4 naselja kao glavnica puta Sarajevo-Mostar i to ozbiljnija naselja koja su dobijala stanovnistvo a ne gubila. Su bila glavna zapreka povezivanju Bosnjaka Mostarskog Kraja s Sarajevskim i demografskim uvezivanjem regije Mostar s Sarajevo. Prije rata Bosnjaci Mostara su bili u okruzenju Srpskih i Hrvatskih sela koja su sprijecavala demografsko povezivanje Mostara i Sarajeva, a danas nije vise tako.
Pogledajmo podatke i sve doticne opcine.,Istocna Hercegovina nije ni imala skoro Bosnjackih sela.
Ko ce reci ili ko ce nam reci da godinu dana nakon popisa 1991, nije bilo jos gore stanje za Bosnjake Istocne Hercegovine i za njihova naselja. Naseljena mjesta Bosnjaka i njihova prvenstvelo sela su bila u fazi izumiranja, i bilo je pitanje samo par godina kada bi njihova naseljena mjesta komplet nestala.
Dovoljno je pogledati i sliku Bosnjaka i njihova sela s podrucja Trebinja,Bilece i Gacka na popisu 1991
Lomachi 1 Bosnjak na popisu 1991(Trebinje)
Nikontovici 3 Bosnjaka na popisu 1991(Trebinje)
Šarani 2 Bosnjaka na popisu 1991(Trebinje)
Lončari 4 Bosnjaka na popisu 1991(Trebinje)
Bosnjaci i posebno po selima su vecinom bili u fazi izumiranja.Njihova sela su nestajala, i Bosnjaci su imali skoro pa nista.
Ono sto je vazno danas. Bosnjaci prvi put u zadnjih 250 godina imaju demografski put Sarajevo-Mostar, imaju zaledje Mostara u Sarajevu. Oni imaju kompaktno povezanu teritoriju u Hercegovini. Na podrucju Istocne Hercegovine imali su naselja koja su bila u fazi izumiranja i nekompaktnu teritoriju. To je jedan od najvecih razloga njihovog nestanka dole. Danas, mi moramo da Bosnjacki JERUSALEM (Mostar) obnovimo i izgradimo, da okrenemo ka Neumu, ka nasem kljucnom cilju povezivanja naseg stoljetnog sna od Save do Mora, sto jos nije ostvareno. Onog dana kad mi dodjemo i uzmemo Neum, nas sveti mali Bosnjacki gradic. Mi cemo ici i obraditi prostor Istocne Hercegovine. Jer to je samo krs koji nestaj.
